Hiện tượng gà bị hen khẹc khò khè là những triệu chứng lâm sàng rõ ràng nhất của các bệnh lý liên quan đến Viêm Đường Hô Hấp ở gia cầm. Đây là một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng, thường gây thiệt hại kinh tế đáng kể do làm giảm tốc độ tăng trưởng, tỷ lệ chuyển hóa thức ăn, và có thể dẫn đến tỷ lệ tử vong cao nếu không được điều trị kịp thời.
Nhiều người chăn nuôi thường có thói quen chữa trị theo kinh nghiệm hoặc sử dụng các loại kháng sinh phổ rộng, hay thậm chí là các bài thuốc dân gian. Tuy nhiên, để giải quyết triệt để tình trạng hen khẹc và ngăn ngừa tái phát, bước quan trọng nhất là phải xác định chính xác căn bệnh gốc gây ra triệu chứng đó, bởi vì hen khẹc có thể là dấu hiệu của nhiều bệnh khác nhau, từ bệnh do vi khuẩn đến bệnh do virus.
Bài viết này sẽ đi sâu vào việc phân tích các bệnh lý gây ra triệu chứng hen khẹc khò khè, hướng dẫn cách chẩn đoán phân biệt dựa trên các triệu chứng đi kèm, đồng thời cung cấp các phác đồ điều trị bằng thuốc kháng sinh đặc trị và các biện pháp hỗ trợ hiệu quả nhất cho từng nhóm bệnh.
Gà bị hen khẹc khò khè là biểu hiện của bệnh gì?
Theo SV388, hen khẹc (hoặc khò khè) là âm thanh được tạo ra khi gà thở do dịch nhầy hoặc đờm tích tụ trong khí quản, thanh quản hoặc phế quản, làm hẹp đường hô hấp. Triệu chứng này là dấu hiệu cảnh báo của nhiều bệnh lý nguy hiểm, có thể chia thành hai nhóm chính: Bệnh do Vi khuẩn và Bệnh do Virus.
Các bệnh do vi khuẩn thường gặp
Các bệnh này thường đáp ứng tốt với kháng sinh:
- Bệnh CRD (Viêm Đường Hô Hấp Mãn Tính): Do Mycoplasma gallisepticum gây ra. Gà khò khè, có nhiều dịch mũi, mắt sưng nhẹ, và tiêu chảy. Đây là nguyên nhân phổ biến nhất của hen khẹc kéo dài.
- Bệnh Tụ Huyết Trùng: Do Pasteurella multocida. Gà có thể khò khè ở thể cấp tính, kèm theo sưng phù đầu, mào và tích tím tái, và tỷ lệ chết cao.
- Bệnh E. coli: Thường xảy ra dưới dạng kế phát (ghép bệnh) hoặc viêm túi khí. Gà khò khè nhưng ít hoặc không có nước mũi, nước mắt, chủ yếu là viêm ở túi khí.
Các bệnh do virus: Nguy hiểm và không có thuốc đặc trị
Các bệnh do virus chỉ có thể điều trị triệu chứng và cần tăng cường sức đề kháng:
- Bệnh Newcastle (Dịch tả gà): Gà khò khè, lắc đầu, có thể đi phân xanh, phân sáp (nâu), sưng phù mắt và có triệu chứng thần kinh (gà rù, vẹo cổ).
- Bệnh IB (Viêm Phế Quản Truyền Nhiễm): Gà con khò khè, hắt hơi, đặc biệt ảnh hưởng đến thận (gà lớn có thể bị giảm sản lượng trứng).
- Bệnh ILT (Viêm Thanh Khí Quản Truyền Nhiễm): Hen khẹc nặng, gà khó thở, vẩy mỏ để khạc đờm lẫn máu. Mức độ nguy hiểm cao.
- Bệnh Cúm Gia Cầm (AI): Khò khè, hô hấp nặng, kèm theo triệu chứng toàn thân như da, chân, mào bị xuất huyết, tím tái và tỷ lệ chết rất nhanh.
Phác đồ điều trị và thuốc đặc trị theo triệu chứng
Việc điều trị hiệu quả dựa trên nguyên tắc Chẩn đoán phân biệt chính xác, kết hợp giữa kháng sinh đặc trị (cho bệnh do vi khuẩn) và thuốc hỗ trợ (cho bệnh do virus).
Cách trị gà bị khò khè và suy kiệt (tụ huyết trùng)
Nếu gà khò khè, ủ rũ, tím tái da/người (do nhiễm trùng huyết), khả năng cao là Tụ Huyết Trùng (do vi khuẩn).
- Thuốc đặc trị: Doxycyclin (phổ rộng, có tác dụng tốt với Tụ Huyết Trùng) hoặc kết hợp với Sulfamethazine/Trimethoprim. Sử dụng liên tục 5-7 ngày.
- Hỗ trợ: Cho gà uống Para-Cetamol (hạ sốt) và Vitamin K (chống xuất huyết) nếu có dấu hiệu tím tái.
Cách chữa gà bị hen khẹc đi phân sáp (newcastle)
Nếu gà hen khẹc, khó thở, vẩy mỏ, đi phân sáp (nâu/xanh lá cây), có thể kèm triệu chứng thần kinh, nghi ngờ Newcastle (do virus).
- Điều trị: Bệnh do virus không có thuốc đặc trị.
- Kháng virus: Sử dụng các sản phẩm bổ trợ kháng virus có chứa Interferon hoặc Beta-Glucan.
- Tiêm vắc xin: Tiêm vắc xin Newcastle vào đàn (tiêm cho cả đàn, kể cả gà đang bệnh) để kích thích gà khỏe mạnh tạo kháng thể khẩn cấp và làm nhẹ triệu chứng ở gà bệnh.
- Chống kế phát: Dùng kháng sinh phổ rộng (ví dụ: Enrofloxacin) trong 3-5 ngày để chống vi khuẩn cơ hội xâm nhập (như E. coli).
Cách chữa gà bị khò khè nhiều dịch mũi (crd)
Nếu gà hen khẹc kéo dài, có nhiều nước mũi màu vàng/xanh, sưng nhẹ quanh mắt, gần như chắc chắn là CRD (Viêm Đường Hô Hấp Mãn Tính).
- Thuốc đặc trị: Các hoạt chất mạnh đối với Mycoplasma:
- Tylosin hoặc Tilmicosin (dạng uống).
- Gentatylo hoặc Lincospecto (dạng tiêm) cho gà bị nặng.
- Hỗ trợ: Bổ sung Bromhexine (thuốc long đờm) để làm loãng đờm, giúp gà dễ thở hơn.
Cách trị gà bị khò khè không nước mũi (ecoli hoặc ib)
Nếu gà khò khè nhưng đường hô hấp trên (mắt, mũi) khô ráo, có thể là E. coli thể viêm túi khí (vi khuẩn) hoặc IB (virus).
- E. coli: Dùng kháng sinh có khả năng thấm tốt vào túi khí như Florfenicol kết hợp với Doxycylin hoặc Colistin.
- IB: Nếu là gà con, nhỏ vắc xin IB khẩn cấp cho toàn đàn. Dùng Vitamin, điện giải để nâng cao sức đề kháng.
Cách trị gà bị khò khè và vảy mỏ có máu (ilt)
Đây là triệu chứng điển hình của ILT (Viêm Thanh Khí Quản Truyền Nhiễm), bệnh do virus.
- Điều trị: Dùng vắc xin ILT nhỏ mắt khẩn cấp cho toàn đàn.
- Chống kế phát: Dùng kháng sinh phổ rộng chống vi khuẩn như Penicillin-Streptomycin và bổ sung thuốc long đờm.
Cách trị gà bị khò khè do cúm gia cầm (cần tiêu hủy)
Nếu gà khò khè cấp tính, chết nhanh, da chân và mào tím tái, xuất huyết đỏ, phải nghĩ ngay đến Cúm Gia Cầm (AI).
- Xử lý khẩn cấp: Cần cách ly ngay lập tức. Liên hệ cơ quan thú y địa phương để lấy mẫu xét nghiệm.
- Quy định: Nếu dương tính với cúm gia cầm, bắt buộc phải tiêu hủy theo quy định để ngăn chặn lây lan.
Các biện pháp chữa gà bị khò khè hỗ trợ dân gian
Các phương pháp dân gian không thể thay thế kháng sinh đặc trị cho bệnh do vi khuẩn hoặc vắc xin cho bệnh do virus, nhưng chúng có thể được sử dụng như biện pháp hỗ trợ, long đờm và tăng cường đề kháng khi gà bị nhẹ.
- Dùng Gừng: Gừng có tính ấm, giúp làm ấm cơ thể và giảm ho, long đờm. Đập dập một nhánh gừng nhỏ ngâm vào nước ấm và cho gà uống. Duy trì 3 ngày.
- Dùng Tỏi: Tỏi chứa Allicin có tính kháng khuẩn, giúp tăng cường hệ miễn dịch. Dùng 100 tép tỏi đập dập ngâm với 10 lít ước trong 30 phút, sau đó cho gà uống thay nước. Bã tỏi có thể trộn vào thức ăn.
- Dùng Lá Trầu Không: Lá trầu không có tác dụng kháng viêm và sát trùng nhẹ. Giã lá trầu không với một chút muối, chắt lấy nước cho gà uống 2 lần/ngày.
Biện pháp phòng ngừa triệt để bệnh hô hấp
Cách tốt nhất để đối phó với hen khẹc là phòng ngừa:
- Vắc xin định kỳ: Thực hiện tiêm và nhỏ vắc xin đầy đủ cho các bệnh do virus nguy hiểm như Newcastle, IB, ILT theo đúng lịch trình của thú y.
- Kiểm soát môi trường: Đảm bảo chuồng trại thông thoáng, đặc biệt là vào ban đêm. Tránh gió lùa trực tiếp vào gà con. Kiểm soát nhiệt độ và độ ẩm, tránh tình trạng nền chuồng ẩm ướt gây tích tụ khí độc Ammônia ($NH_3$), làm tổn thương niêm mạc đường hô hấp.
- Vệ sinh: Thường xuyên phun sát trùng chuồng trại định kỳ để giảm áp lực mầm bệnh.
Tóm lại, triệu chứng gà bị hen khẹc khò khè là một dấu hiệu đa nghĩa. Để điều trị thành công, người chăn nuôi cần phải nâng cao khả năng quan sát và chẩn đoán phân biệt các triệu chứng đi kèm. Từ đó, sử dụng đúng loại kháng sinh đặc trị cho bệnh do vi khuẩn hoặc áp dụng vắc xin kết hợp hỗ trợ cho bệnh do virus, tránh lạm dụng kháng sinh phổ rộng không cần thiết.
